Bài 1: “Cháy”… lợn Nít!

Sương còn bảng lảng, giăng giăng, lạnh đến thấu xương. Tôi theo một tay “lái Lợn” vào bản “lùng” lợn Nít-thứ đặc sản của người dân miền Tây xứ Nghệ. 

Chú lợn Nít “xịn” này có giá xấp xỉ nửa triệu bạc

Bài 1: 

Tôi “đi tăm” lợn Nít

Nửa ngày trời  vào bản, đều nhận được cái gật đầu đại loại: “Không có nữa mô. Hết lợn Nít từ trong tết rồi. Người dưới xuôi họ đem xe lên chở hết mà…”. Chưa kịp mừng rỡ vì vớ được “đặc sản” còn sót lại, chợt giật mình khi mà giá lợn Nít đang ở cái mức ngất ngưởng…

T ở bản Hoa Hải xã Châu Hạnh (Quỳ Châu-Nghệ An). Hắn “nổi tiếng” quanh vùng bởi “kinh nghiệm” buôn gia súc, gia cầm trên dưới 10 năm của mình. Người bản nhủ: “Thằng T cái gì cũng “chơi”. Ngay cả chó nó cũng buôn. Nhưng gần đây, người ta biết nó thêm cái “biệt tài”  “tăm” lợn Nít…”.

Người dưới xuôi lên rừng mua lợn đều phải qua nó. Thậm chí “quan chức” ở huyện muốn kiếm tí “đặc sản” chiêu đãi khách xốp cũng phải nhờ đến T. Đối với T việc lùng lợn Nít dễ như “cơm bữa”. “Lái lợn” như T không phải là của “hiếm” nhưng hắn có thương hiệu. “Lợn của T “thật” lắm. Chẳng ma nào có thể qua được mặt hắn. Ấy vậy nên đối với T, lãnh đạo huyện “hắn” quen như “mặt lợn con”. Biết tất thảy !”, dân bản nói về T với vẻ thán phục.

Cùng “lái lợn” lùng… lợn Nít

Tảng sáng. Lạnh miền Tây rất đặc biệt. Buôn buốt nhưng thật thoải mái. T bảo tôi chuẩn bị rồi vào bản. Bản Khe Bá (Châu Hạnh) cách nhà T chừng 3 đến 4 cây số. Ngồi sau “con ngựa khùng” của T gần 20 phút chúng tôi đã đặt chân tới đầu bản. Đây là bản mà tay “lái lợn” nói: “Trước tết đây nhiều lợn Nít lắm. Nhiều nhất cái xã Châu Hạnh này…”.

Con ông Dũng bên con lợn Nít mẹ “bạc triệu”

Nhà đầu tiên mà chúng tôi ghé chân là gia đình ông Vi Văn Dũng (50 tuổi), người dân tộc Thái. Ông Dũng tạm gọi là có “kinh tế” hơn nên nhà nào túng thiếu là đến ông. Bán con lợn Nít kiếm tí tiền ra thị trấn đổi gạo. Bởi thế mà lúc nào trong nhà ông Dũng cũng có lợn Nít. Nhà ông Dũng “cửa đóng then cài”. Mấy đứa nhỏ con ông lem luốc, mốc meo đứng tơ hơ trước ngõ.

Thấy T, chúng thỏ thẻ: “Cha ta lên rừng rồi”.

Cha mi còn lợn Nít không, T hỏi ?

Không để thằng nhỏ trả lời. T kéo tôi chạy tót vào phía sâu sau nhà. Dường như T đã thuộc “từng dấu chân” nơi bản này rồi thì phải. T vào cứ như tới chốn không người.

Bên nách nhà ông Dũng. 3 cái chuồng dựng tạm: Chỉ mấy thanh gỗ tạp ghép vội. Phía trên lợp lá cọ toác hoác. “Nhìn rứa chứ hàng năm hắn (Ý chỉ ông Dũng-PV) cũng thu được hàng chục triệu từ con Nái (Con lợn mẹ-PV) này đấy”, vừa nói T vừa chỉ tay vào phía trong chuồng. Con lợn Nít mẹ thấy “tột” nhảy lồng lộn lên. Những chiếc vú sệ “héo” sữa quất lung tung...

Theo lời T, con lợn Nít mẹ này vừa đẻ được hơn chục con lợn Nít con. Giáp tết vừa rồi ông Dũng bán cũng được mấy triệu. Bỏ qua con lợn mạ, T kéo tôi đến chiếc chuồng nho nhỏ phía cuối hẻm nhà. Bên trong, cạnh chiếc chum bể còn vương thức ăn là con lợn đen kịt. Chú chừng 4 đến 5kg. Lông đen như mò hóng. Mũi dài, tai nhỏ, chân thon nhưng có đôi mắt trông đến hoang dại. “Lợn Nít chính cống đấy. Con này giờ cũng phải 300 đến 400 ngàn đồng. Giá đó nhưng khó tìm…”, T thẳng thừng.

Rời nhà ông Vi Văn Dũng, chúng tôi đi sâu vào bản. Ghé qua vài nhà nữa nhưng đều nhận câu trả lời: “Không có lợn Nít nữa mô”. Gần hết buổi trời nhưng chúng tôi chả “tăm” được con lợn Nít nào. Nhà nào chuồng cũng trống không, trơ trọi. Chán nản chúng tôi quay trở ra bản.

May thay gặp Vi Văn Thanh (37 tuổi) ở nhà. T động viên: “Vào đây mà không có nữa thì đành chịu”. “Ta có 7 con nhưng bán trong tết rồi. Răng mi không đến sớm. Chỉ còn một ổ hơn 10 con mới đẻ hôm qua chưa bán được mô. Hai ba tháng nữa mi đến là có mà. Ta để cho…”, vừa nói Thanh vừa dẫn chúng tôi ra phía sau chuồng lợn. Bầy lợn Nít con mới đẻ bu kín, ngậm chặt vú mẹ nút chùn chụt. “Nhỏ thế chứ vài tháng nữa khoảng 3 Kg/con hắn (Ý nói Thanh-PV) cũng có được vài triệu đấy”, T giải thích.

“Đốt đuốc” tìm lợn Nít cúng trời đất

Lợn Nít khác với lợn Rừng không, tôi hỏi. T đáp nhanh: “Khác lắm chứ. Lợn Nít lớn lắm thì cũng trên dưới 10kg thôi. Lợn Nít nuôi chừng 3-4 tháng chừng 3 đến 4kg  là “chiến” được rồi. Lợn này họ chỉ cho ăn nhưng thứ kiếm được trong rừng như cây, cỏ mà thôi chứ không phải “cám cò”, tăng trọng như dưới xuôi mô. Vậy nên thịt lợn Nít thơm ngon lắm. Ăn một miếng nhớ suốt đời…”.

Cũng theo T thì mùa này đang cày cấy nên lợn Nít được người dân nhốt lại kẻo thả ra nó phá hoa màu. Đến khoảng tháng tư khi thu hoạch xong thì lợn Nít sẽ được thả rông cho nó tự kiếm ăn. Một số bản khác như Nậm Giải, Tri Lễ, Căm Muộn… của huyện Quế Phong (Nghệ An) thì lợn Nít được bà con thả suốt ngày trong rừng.

Sau hai tháng lứa lợn Nít con này sẽ có giá vài triệu đồng

 Đối với người dân bản thì trên mâm cúng trời đất vào tháng 3 hàng năm, không thể thiếu “sản vật” của vùng. “Đây là tháng mưa xuống, bà con dân bản cầu mong trời đất phù hộ cho dân bản được mưa thuận gió hoà. Cuộc sống. Nhà nhà no cái bụng... Vậy nên trên mâm cỗ không thể thiếu thủ lợn Nít được…”, anh Lò Văn Cường ở bản Khe Bá tiết lộ.

Tuy nhiên đến thời điểm ra giêng ít có nhà nào còn lợn Nít để cúng tế. Đây là điều “kị” mà người dân bản đang lo lắng. Vậy không có lợn Nít thì dân bản phải làm gì?

T ranh mãnh: “Lúc đó tui lại xuống dưới xuôi mua lợn về bán cho dân bản chứ. Đường  nào ta cũng được dăm chục. Không có lợn Nít thì lợn xuôi cũng được. Ốm, chết gì cũng xong miễn là dân bản có cái thủ lợn để cúng tế trời đất”. Nói xong T cười ngặt nghẽo. Nụ cười nghe chua chát làm sao!

Tôi chợt buồn và nghĩ: “Chẳng lẽ sản vật quý như lợn Nít cũng đang “chảy máu”. Rồi đây có còn cái tên lợn Nít. Và người ta có còn nhớ đến nơi miền Tây xứ Nghệ cái đặc sản lợn Nít…” ?!

Trọng Đức

Lợn Nít chủ yếu có ở các vùng núi cao, sâu. Có nhiều ở các bản của các huyện miền Tây xứ Nghệ như Quỳ Hợp, Quỳ Châu, Quế Phong… Lợn Nít khác với “lợn xuôi” là nó có trọng lượng chừng 4 đến 10kg nuôi trong vòng 3 đến 4 tháng là có thể xuất chuồng được.

Khác với lợn thường, lợn Nít có lông đen xỉn, “đầu cu chân nhện”. Ý nói là nó có mõm nhỏ chân nhỏ, tai nhỏ. Lông đen như mò hóng…